Lajme nga vendi
Alarmante numri i lindjeve në moshë të mitur dhe jashtë martese, institucionet nuk ndërmarin asnjë hap!?
Numri i vajzave nga 15 deri në 19 vjeç që jetojnë në bashkësi martesore është pesë herë më i madh se sa numri i djemve në këtë moshë, përkatësisht në martesë jetojnë 1.355 adoleshente kundrejt 260 adoleshentëve. Njëkohësisht, 1,9 përqind nga numri i përgjithshëm i popullatës femërore në këtë grup moshë ka lindur një ose më shumë fëmijë, që është rënie e lehtë krahasuar me numrat e vitit 2018, shkruan Radio MOF.
Këto të dhëna janë pjesë e publikimit “Profil i popullatës së fëmijëve në Republikën e Maqedonisë së Veriut”, i cili i nxjerr të dhënat nga regjistrimi i fundit në vitin 2021, që është po ashtu edhe dokumenti i parë që i mbledhë të gjitha të dhënat në një vend për fëmijët nga vendi.
Komunat me përqindje më të lartë të adoleshentëve nga 15 deri në 19 vjeç të cilët janë të martuar, janë Strumica (104), Shuto Orizara (78), Prilepi (73), Radovish (54), Gostivar (53) dhe Tetova (48).
“Pavarësisht numrave absolut, nëse analizohet pjesa e adoleshentëve të martuar në kuadër të grup moshën së vajzave në moshën 15-19 vjeç, fitohet një pasqyrë ndryshe”, thuhet në publikimin e UNICEFI- it.
Aktivistja e të drejtave për gra, Rita Behadini nga Qendra për Mundësi të Barabarta “Mollëkuqja” vlerëson se numrat e këtillë janë shqetësues, ndërsa për to janë përgjegjëse institucionet.
“Nëse analizojmë në çfarëdo lloj aspekti, këto martesa nuk janë të shëndetshme dhe i kufizojnë adoleshentët si në aspekt të rritjes dhe zhvillimit, ashtu edhe financiarisht”, thotë Behadini për Radio MOF.
Sipas ligjit për familje, personi i cili nuk ka 18 vjeç nuk mund të lidh martesë. Por, ligji parasheh përjashtim, me të cilin mund të formohet bashkësi martesore me mbushjen e 16 vjeç, nëse gjykata kompetente konstaton se personi ka arritur pjekurinë fizike dhe mendore për të lidhur martesë.
Organizata joqeveritare “ROMA.S.O.S” në vitin 2016 kërkonte ndryshim të rregullativës ligjore që të ndalohet lidhja e martesave në moshë të mitur. Por, organizata nuk është aktive nga viti 2019, me çka nuk u vazhdua procesi.
Nuk ka evidencë për bashkësi jashtëmartesore me të mitur
Ligji për familje nuk i parasheh bashkësitë jashtëmartesore mes apo me persona të mitur, që është një nga arsyet për mospasjen e evidencës për numrin e tyre në shoqëri.
Bashkësia jashtëmartesore me fëmijë sanksionohet sipas Kodit Penal (KP). Me nismën e Avokatit të popullit dorëzuar Qeverisë në vitin 2017, personit të rritur që jeton në bashkësi jashtëmartesore me një person tjetër që nuk ka mbushur 18 vjeç, i shqiptohet dënim prej tre muaj deri në tre vjeç, por edhe prindit/kujdestarit që e ka lejuar atë. Me nismën e avokatit të popullit, kufiri i sipërm i moshën në KP u zhvendos nga 16 në 18 vjeç.
Zëvendësja e Avokatit të popullit, Vaska Bajramovska – Mustafa thotë se me këtë ndryshim pjesërisht është pranuar kërkesa, sepse nëse një person i mitur është mes 16 dhe 18 vjeç, përndjekja penale do të realizohet me propozim.
Me iniciativën kërkohet që të plotësohet edhe ligji i familjes me dispozitë me të cilën do të ndalohet jetesa e të miturve në bashkësi jashtëmartesore.
Më tej, kërkohet edhe plotësimi i ligjit për arsim të mesëm duke vendosur detyrim për prindërit të paraqesin kur braktiset procesi arsimor nga fëmijët e tyre, për shkak të bashkësisë martesore përkatësisht jashtëmartesore.
Bajramovska – Mustafa informoi për Radio MOF se Qeveria në seancën e mbajtur më 29.11.2017 ka sjellë konkludim që të pranojë iniciativën.
“Megjithatë, deri më tani ndryshimet e ligjit për familje dhe ligjit për arsim të mesëm nuk janë miratuar në praktikë”, tha ajo.
Martesat e fëmijëve, sipas saj, janë shkak i varfërisë, dhunës familjare, por edhe rrezikut të tregtisë me njerëz, posaçërisht në raste kur bëhet fjalë për jetë jashtëmartesore me fëmijë/person jashtë shtetit.
“Për këtë, përpos ndryshimeve sistematike, përmes përforcimit të ligjeve dhe duke hequr përjashtimet, nevojiten masa të vazhdueshme për uljen e varfërisë si shkak për të cilën shpesh herë familjet e miratojnë përkatësisht nxisin martesën e hershme të fëmijëve të tyre (posaçërisht vajzave), vlerësoj se rol kyç në ndryshim të qëndrimeve dhe ngritjen e vetëdijes ka arsimi, rritja e aftësive dhe njohurive dhe pjesëmarrja sa më e madhe e fëmijëve dhe aftësimi i tyre në miratimin e vendimeve që kanë të bëjnë me to, përkatësisht të drejtat e tyre”, thotë Bajramovska – Mustafa.
Nuk ulet numri i lindjeve në moshë të adoleshencës
Shkalla e lindjeve tek adoleshentet është 20 lindje (19,7) në 1000 vajza të moshës 15-19 vjeç. Nëse këto të dhëna krahasohen me Hulumtimin Multi-indikator Klasterik (MIKS) që u zbatua në vitin 2018 dhe 2019, në një mostër prej më shumë se 4000 amvisërive, ka ulje të lehtë të shkallës së lindjes mes adoleshenteve, prej 21 në 20.
Përqindje më të madhe të nënave të reja prej 15 deri 19 vjeç ka te vajzat nga përkatësia etnike rome, mes të cilave 13,1 % e vajzave në këtë grup moshë kanë lindur një apo më shumë fëmijë. Përqindje të madhe të lindjeve tek adoleshentet ka edhe mes vajzave të moshës 15-19 vjeç të regjistruara përmes burimeve administrative, për çka përkatësia etnike e tyre mbetet e panjohur.
AGJS në shkolla për më pak lindje dhe bashkësi (jashtë)martesore me të mitur
Nga organizata joqeveritare HERA e cila është një ndër iniciatorët për futjen e arsimit gjithëpërfshirës seksual (AGJS) në programet e edukimit formal thonë për Radio MOF se, shkalla e shtatzënisë te të miturat në Maqedoni është ndër më të lartat në Evropë.
“15.7 lindje në 1000 raste, që është trefish më e lartë nga mesatarja prej 6 në 1000 lindje në vendet e BE-së”, alarmojnë prej aty.
Qëllimi i AGJS-së, thonë nga HERA, është që të rinjve t’u ofrohet arsim me të cilin ata do të marrin njohur bazike që të mund të sjellin vendime përgjegjëse për seksualitetin e tyre dhe lidhjet në të cilat hynë. Një pjesë e programit i kushtohet shëndetit riproduktiv dhe seksual.
“Përmes kësaj, të rinjtë mësojnë për kontracepsionin, për infeksionet të transmetueshme seksualisht dhe si të mbrohen prej tyre, sqarohen dyshimet për ditët pjellore dhe shanset për të mbetur shtatzënë gjatë menstruacioneve, si të njohin marrëdhëniet toksike dhe të dhunshme, gjithashtu flet për karakteristikat e marrëdhënieve të shëndosha, përballjen me presionin e bashkëmoshatarëve dhe detyrimin për të kryer marrëdhënie seksuale, për pëlqimin gjatë kryerjes së marrëdhënieve të para seksuale, parandalimin dhe mbrojtjen nga dhuna seksuale dhe me bazë gjinore”, theksojnë nga HERA.
Më tej, ata tregojnë shembullin me Holandën ku arsimi formal seksual vazhdon një periudhë më të gjatë dhe pa ndërprerje. Mosha mesatare në të cilën të rinjtë kryejnë marrëdhënien e parë seksuale aty në vitin 2019 ka qenë 17 vjeç, ndërsa në vitin 2022 të rinjtë, mesatarisht kanë pasur përvojën e parë seksuale në 18,1 vjeç.
Pilot projekti për AGJS ishte i suksesshëm në vitin 2021/2022 në tri shkolla fillore në vend, si lëndë zgjedhore për klasën e nëntë.
“Evaluimi i cili u zbatua më pas tregoi se mes nxënësve që kanë dëgjuar AGJS – edhe atë vetëm një gjysmë vjetor – dhe moshatarët e tyre në shkollat kontrolluese ka dallime të konsiderueshme jo vetëm në njohuri, por edhe në qëndrimet në lidhje me të gjitha temat”, theksojnë nga HERA.
Edhe aktivistja Behadini vlerëson se AGJS është mënyrë për uljen e numrit të martesave në moshë të adoleshencës, por edhe lindjet.
“Fëmijët kanë qasje të pakontrollueshme në internet dhe shumë shpesh marrin informata të gabuara të cilat mund të kenë pasoja serioze. Nëse adoleshentët i marrin informatat e sakta në shkollë, mundësia për gabim në këto gjëra do të jetë shumë më e vogël”, thekson ajo.
Por, kanë kaluar pothuajse dy vite prej pilot projektit për AGJS si lëndë zgjedhore. Megjithatë, nga HERA thonë se në pajtueshmëri me konceptin e ri për arsim fillor, AGJS do të vendoset si lëndë zgjedhore në klasën e 9-të.
“Së bashku me institucionet kyçe punojmë në ndarjen e informatave në lidhje me AGJS, ndërsa njëkohësisht punohet edhe në zhvillimin e kapacitetit të kuadrit arsimor dhe personave profesionistë të cilët janë përgjegjës për zbatimin e programit”, informojnë prej aty.
Ndryshe, vullnetarët e HERA-s realizojnë edukimin e bashkëmoshatarëve në AGJS. Prej aty thonë se interesimi i shkollave është i madh, sepse është e madhe edhe nevoja për t’iu përgjigjur sfidave me të cilat përballen në punën e përditshme.
Me 27 vota pro, Këshilli Komunal ka miratuar buxhetin e Komunës së Tetovës për vitin 2026. Propozim-buxheti kap vlerën mbi 44 milionë euro, nga të cilat rreth 17 milionë euro janë të dedikuara për projekte kapitale. Kryetari i Komunës së Tetovës, Bilall Kasami, theksoi se buxheti për vitin 2026 është më i madh krahasuar me vitin paraprak dhe se bëhet fjalë për një buxhet zhvillimor.
“Për herë të parë, rreth 40 për qind e buxhetit është e dedikuar për investime kapitale. Në buxhetet e mëparshme, 70 deri në 80 për qind shkonin për paga dhe shpenzime operative. Ky buxhet parasheh ndërtimin e shkollave të reja, pishina, rrugë, kanalizim, ujë të pijshëm dhe projekte të tjera në interes të drejtpërdrejtë të qytetarëve”, deklaroi Kasami.
Ai sqaroi se janë paraparë mbi 200 mijë euro për projektimin dhe depërtimin e një rruge të re në fshatin Shipkovicë, e cila do të jetë pjesë e lidhjes rrugore Tetovë-Prizren.
“Në Shipkovicë do të ndërtohet një qarkore, në mënyrë që rruga të mos kalojë përmes fshatit, pasi rruga ekzistuese nuk i plotëson kushtet. Janë ndarë mbi 200 mijë euro për projektimin dhe depërtimin e kësaj qarkoreje. Segmenti nga Tetova deri në Shipkovicë i plotëson kushtet, ndërsa pjesa nga Shipkovica drejt fshatrave të tjera do të zgjerohet”, shtoi Kasami.
Këshilltari nga Lista Më Mirë për Tetovën, Agron Arifi, kritikoi disa zëra të buxhetit, duke theksuar se në të janë përfshirë mjete për rrugë që, sipas tij, janë realizuar gjatë fushatës zgjedhore.
“Bëhet fjalë për projekte që janë realizuar gjatë vitit 2025 dhe që do të paguhen nga buxheti i vitit 2026. Gjithashtu, kemi punësime me kontrata në Komunën e Tetovës, me një vlerë rreth 570 mijë euro. Propozova një amendament për rregullimin e fushës sportive në Gjimnazin ‘Kiril Pejçinoviç’, por nuk u pranua me arsyetimin se aty do të ketë investim privat”, tha Arifi.
Gjatë seancës, këshilltarët e Aleanca Kombëtare për Integrim akuzuan se edhe për vitin 2026 është paraparë një buxhet i konsiderueshëm për punësime, të cilat i cilësuan si punësime të militantëve partiakë. Këto akuza u hodhën poshtë nga kryetari Kasami, i cili deklaroi se në Komunën e Tetovës askush nuk merr pagë pa kryer punë. Po ashtu, këshilltarët e AKI-së kërkuan që të ndahen mjete edhe për rrugën në fshatin Gajre, duke theksuar se ajo është lënë në harresë dhe ndodhet në gjendje të rënduar infrastrukturore./TV KOHA/
Deputeti i VLEN-it, Adnan Azizi, ka reaguar me një mesazh publik lidhur me përurimin e bulevardit të ri në Tetovë, duke vlerësuar lart punën e kryetarit të Komunës, Bilall Kasami.
Në reagimin e tij, Azizi thekson se puna, ndryshimi dhe transformimi i Tetovës janë të lidhura drejtpërdrejt me emrin e Bilall Kasamit, të cilin e cilëson si “kryetarin më të suksesshëm të të gjitha kohërave”.
“Urime bulevardi i ri të gjithë qytetarëve”, ka shkruar deputeti Azizi, duke nënvizuar se projektet infrastrukturore janë dëshmi konkrete e angazhimit për zhvillimin e qytetit dhe përmirësimin e jetës së përditshme të banorëve të Tetovës.
Sipas tij, investimet e realizuara në infrastrukturë po e shndërrojnë Tetovën në një qytet më funksional, modern dhe të denjë për qytetarët e saj, ndërsa përurimi i bulevardit të ri paraqet një hap të rëndësishëm në këtë drejtim.
Lajme nga vendi
Nënshkruhet Marrëveshja për hua me BERZH-in me vlerë 20.9 milionë euro – do të furnizohen lokomotiva elektrike për HRMV Transport
Një marrëveshje për hua midis HM Transport dhe Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) në vlerë prej 20.9 milionë euro është nënshkruar sot në Qeveri. Me huanë do të do të furnizohen lokomotiva elektrike me pjesë rezervë, ndërsa qëllimi është transport më i madh i mallrave dhe gjenerimi i të ardhurave për ndërmarrjen.
Siç u tha para nënshkrimit, projekti është një hap i rëndësishëm drejt modernizimit të HM Transport, si dhe drejt përmirësimit të sigurisë dhe efikasitetit të transportit hekurudhor të mallrave.
Kushtet nën të cilat u siguruan mjetet – një periudhë afatgjatë e shlyerjes, një periudhë e favorshme grejs dhe një normë interesi konkurruese, janë në përputhje të plotë me strategjinë për menaxhim të përgjegjshëm të borxhit publik dhe sigurimin e financave publike të qëndrueshme.
“Sot po flasim për diçka që është lënë pas dore me dekada, por që është me rëndësi thelbësore për ekonominë, eksportin dhe të ardhmen evropiane të Maqedonisë, dhe kjo është hekurudha. Gjendja që trashëguam ishte katastrofike. Deri vonë, HM Transport nuk kishte asnjë lokomotivë plotësisht funksionale”, nënvizoi kryeministri Hristijan Mickoski, sipas të cilit kjo është një ripërtëritje sistematike e sektorit hekurudhor.
Mickoski informoi edhe se Marrëveshjes për hua i parapriu një analizë e nevojave, funksionalitetit dhe operueshmërisë së HM Transport.
Sipas zëvendëskryeministrit dhe ministrit të Transportit Aleksandar Nikolloski dhe ministres së Financave Gordana Dimitrieska-Kochoska, nënshkrimi i Marrëveshjes është një hap kyç për transformimin e plotë të HRMV Transport në një ndërmarrje moderne që do t’u përgjigjet nevojave të klientëve të saj.
“Lokomotivat e reja do ta ndryshojnë plotësisht pamjen dhe, së bashku me ato ekzistuese, do të jenë në gjendje t’i shërbejnë plotësisht transportit”, tha Nikolloski.
Ministrja Dimitrieska-Koçoska theksoi se Marrëveshja për hua është rezultat i negociatave intensive dhe konstruktive dhe është një konfirmim i besimit që institucionet financiare ndërkombëtare kanë në politikat tona dhe në drejtimin në të cilin po lëviz vendi.
“Me ngjarjen e sotme dhe nënshkrimin e Marrëveshjes për borxh për financimin e projektit “Rinovimi i flotës së mjeteve” drejtpërdrejtë investojmë në rritjen e kapaciteteve dhe efikasitetit të Hekurudhave të Republikës së Maqedonisë – Transport SHA Shkup, përmes furnizimit të lokomotivave të reja të cilat do të mundësojnë vëllim dhe siguri më të madhe në transportin hekurudhor transportues. Kjo do të thotë lidhshmëri më e mirë, konkurrencë më e madhe e ekonomisë vendore dhe mundësi të reja për gjenerimin e të ardhurave. Veçanërisht është e rëndësishme që projekti përfshin edhe vendosjen e sistemit bashkëkohor ERP, me të cilin krijohet bazë për menaxhim më të mirë me burimet, efikasitet të rritur operativ dhe nivel më të lartë të menaxhimit korporativ në sektorin hekurudhor”, theksoi ministrja.
Ky është një shembull, shtoi, i një qasjeje të integruar – jo vetëm investime në infrastrukturë, por edhe forcim institucional dhe menaxhues.
Në nënshkrim, përveç përfaqësuesve të BERZH-it, morën pjesë përfaqësues të Ministrisë së Transportit dhe menaxhmentit të HRMV Transport.
Miratohet buxheti i Tetovës, mbi 17 milionë euro për projekte kapitale
Adnan Azizi: Puna, ndryshimi dhe transformimi i Tetovës kanë emër – Bilall Kasami
Zjarr në Prizren, humb jetën një fëmijë njëvjeçar
Zyra e Avokatit të Popullit në Tetovë sot do të jetë e hapur
Nesër në Maqedoni do të shpallet gjendje krize në energjetikë, nga 1 shtatori hyjnë në fuqi masat për kursim
Kovaçevski paralajmëroi drejtor të ri të Drejtorisë për Zbatimin e Sanksioneve
Visar Ganiu ua uron Kurban Bajramin: Ju uroj që kjo festë e shenjtë t’ju sjellë paqe në zemër | VIDEO
Aksident tragjik në autostradën Tetovë – Gostivar, humb jetën një grua 33 vjeçare | VIDEO
