Maqedonia e Veriut vitin e kaluar pas 17 viteve në dhomën e pritjes së BE-së formalisht e filloi procesin e bisedimeve me Unionin me mbajtjen e konferencës së parë ndërqeveritare. Skriningu shpjegues dhe dypalësh për harmonizimin e legjislacionit evropian po vijon dhe ky proces pritet të përfundojë në nëntor të këtij viti. Megjithatë që të vazhdojë rruga evropiane e shtetit, janë të nevojshme ndryshimet kushtetuese me përfshirjen e bullgarëve në Kushtetutë, për çka pushteti dhe opozita kanë qëndrime diametralisht të kundërta. Megjithatë, edhe krahas gjithë kësaj, projeksionet e pushtetit janë se deri në vitin 2030 shteti ynë do të duhej të bëhej anëtar i BE-së. Përfundimi është se ky vit 2023 do të jetë kyç për vazhdimin e rrugës së integrimeve evropiane të shtetit.
Me pranimin e të a.q. “propozim francez” më 17 korrik vitin e kaluar Maqedonia e Veriut pas 17 viteve me status kandidat për anëtarësim në BE e mbajti konferencën e parë ndërqeveritare me Unionin, me çka formalisht filloi procesi i bisedimeve me BE-në.
Kushtin për vazhdimin e procesit të integrimeve evropiane dhe mbajtjen e konferencës së dytë ndërqeveritare, me çka do të hapet edhe Klasteri i parë negociues, ndërsa me këtë edhe ndryshimet kushtetuese, e përmban Protokolli Dypalësh, të cilin e nënshkruan shefat e diplomacive të Shkupit dhe Sofjes, Bujar Osmani dhe Ekaterina Zaharieva më 19 korrik të vitit të kaluar. Në propozim – përfundimet e presidencës franceze ishte theksuar se Protokolli është pjesë e pandashme e kornizës negociuese për Maqedoninë e Veriut dhe se BE-ja do ta ndjekë përparimin rreth saj.
Që në fakt të hapen bisedimet, së pari duhet të përfundojë procesi i skriningut të legjislacionit të vendit.
Në Parlamentin e Maqedonisë së Veriut deri më tani nuk është siguruar shumica prej dy të tretave për ndryshim të Kushtetutës, përderisa disa parti e kushtëzojnë votimin për ndryshimet kushtetuese me zgjedhje të parakohshme. Kryeministri Dimitar Kovaçevski disa herë u bëri thirrje të gjithë 120 deputetëve që të tregojnë përgjegjësi për gjeneratat e tashme dhe të ardhshme dhe ta mbështesin anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në BE, ndërsa interesat partiake t’i lënë në një anë, sepse tha “qytetarët duan të jenë pjesë e BE-së, ndërsa e ardhmja e qytetarëve është detyrim i barabartë i të gjitha partive politike në Parlament”.
Pasi Qeveria e pranoi “propozimin francez” për fillim të bisedimeve në korrik të vitit të kaluar, VMRO-DPMNE-ja opozitare tha se nuk do të votojnë për hapjen e Kushtetutës dhe për përfshirjen e bullgarëve në të. Pas votimit të propozimit në Kuvend, lideri i opozitës Hristian Mickoski tregoi edhe deklaratat e vërtetuara në noter nga të gjithë anëtarët e grupit të tyre parlamentar, me të cilat ata angazhohen se nuk do të lejojnë ndryshime kushtetuese.
Opozita në shtator kërkoi mbajtjen e referendumit për shfuqizimin e Marrëveshjes së Fqinjësisë së Mirë me Bullgarinë, gjë të cilën kryetari i Kuvendit, Talat Xhaferi e hodhi poshtë si jokushtetuese. Më vonë referendum kërkoi edhe partia E majta, i cili gjithashtu ishte refuzuar nga Xhaferi.
Kryetari i VMRO-DPMNE-së Mickoski në tetor, dhjetë ditë pas publikimit të Raportit të KE-së për përparimin e vendit, tha se nuk do të mbështesin hapjen dhe intervenimet në Kushtetutë derisa Bashkimi Evropian nuk jep garanci se vendi do të hyjë në Union dhe se nuk do të jetë mjet i një vetoje të re nga Bullgaria.
“Kur dikush nga Evropa dhe nga Brukseli do të vijë dhe të japë garanci të qartë para popullit maqedonas dhe para qytetarëve të Maqedonisë atëherë do të mund të ulemi dhe të bisedojmë. Deri atëherë nuk ka ndryshim të Preambulës dhe nuk ka intervenime në Kushtetutë”, tha atëherë Mickoski.
Disa parti nga blloku shqiptar, ndryshimet kushtetuese i kushtëzojnë me fshirjen e normës “20 për qind” nga Kushtetuta, gjegjësisht gjuha shqipe të bëhet e barabartë me atë maqedonase.
Për integrimet evropiane vitin e kaluar, për atë çka mund të presim këtë vit në atë plan MIA bisedoi me analistin politik Marko Troshanovski, kryetar i Institutit për Demokraci Societas Civilis – Shkup.
Troshanovski vlerëson se viti i kaluar ndoshta ishte kulmi i frustrimeve që ky vend i përjetoi përgjatë procesit të integrimeve evropiane gjatë 15 viteve të kaluara, dhe si i tillë shkaktoi polarizim të madh në shoqëri, gjegjësisht rënie të konsiderueshme të besimit në BE dhe perceptim për të njëjtën, edhe pse sipas anketave megjithatë mbështetja është e lartë.
“Megjithatë nëse hyhet më thellë në rezultatet mund të shihet se njerëzit gjithnjë e më shumë konsiderojnë se reformat nuk janë kyçe për përparimin në proces dhe gjithashtu më pak do të bëjnë presion drejt elitave politike që të ofrojnë reforma thelbësore”, vlerësoi Troshanovski për MIA-n.
Ai përkujton se përfshirja e çështjeve dypalëshe me Bullgarinë në Kornizën Negociuese është fakt dhe diçka që më tutje potencialisht do ta problematizojë procesin e anëtarësimit në BE.
“Procesi edhe ashtu nuk do të jetë i lehtë dhe do të hasë në rezistencë të madhe në shoqëri, që është rast në të gjitha vendet anëtare që më parë kanë pasur negociata me Bashkimin Evropian – gjatë bisedimeve është ulur imazhi i BE-së te ata, sepse një pjesë e atyre reformave janë të dhimbshme, por në rastin tonë bëhet fjalë edhe për tema shumë emocionale, të ndjeshme, identitare, të cilat nëse nga partnerët tanë euroatlantikë nuk arrihet që të shtypen në margjinat dhe anash dhe nuk e kushtëzojnë procesin, atëherë ka mundësi që ky proces të jetë më thelbësisht dhe të jetë pozitiv për vendin, në të kundërtën do të jetë vetëm harmonizim formal i pozicioneve negociuese dhe legjislacionit, megjithatë, njerëzit nuk do ta ndjejnë si të tyrin dhe shoqëria nuk do ta ndjejë si të tijin që është një nga qëllimet kryesore të anëtarësimit drejt BE-së”, thotë Troshanovski.
Nga aspekti i asaj se çka mund të presim nga integrimet evropiane në vitin 2023, ai e thekson përfundimin e skriningut, raportin për skriningun shpjegues dhe Raportin e BE-së për atë se si qëndrojmë në atë fushë.
“Megjithatë, vazhdimi i bisedimeve dhe konferenca e dytë ndërqeveritare është gjithsesi e kushtëzuar nga përfshirja e bullgarëve në Kushtetutë dhe është korrekte dhe objektive të thuhet se i kemi filluar bisedimet, megjithatë se nuk do t’i vazhdojmë, nëse nuk ndodh ajo”, theksoi Troshanovski.
Ai përkujton se si shtet dhe si shoqëri kemi afat që deri në nëntor ta bëjmë këtë, në të kundërtën, thekson Troshanovski, ekziston mundësia për ndarjen e vendit nga Shqipëria dhe përsëri hyrje në një spiralë të pritjes, të pasigurisë.
“Ajo i nevojitet më së paku vendit në këtë periudhë të krizës të cilën po e jetojmë tashmë disa vite, krizë nga të gjitha aspektet, nga sundimi vendor i drejtësisë dhe menaxhimi i mirë, e deri në krizë ekonomike, shëndetësore dhe të luftës”, theksoi Troshanovski për MIA-n.
Në lidhje me atë a mundemi të presim bllokada shtesë nga Sofja, thotë se mundësia se do të kemi bllokada shtesë nga Bullgaria, përgjatë procesit të bisedimeve është e madhe dhe e konsiderueshme.
“Garancitë që i kërkon opozita i kërkon edhe një pjesë e qytetarëve se kjo nuk do të ndodhë, askush nuk mund t’i japë dhe mbetet në domenin e manovrave politike fuqia e butë e BE-së dhe ngjashëm, të pamundësojë që të devalvojë procesi i negociatave përmes temave të panevojshme për identitetin, historinë”, thekson Troshanovski.
Sipas tij, duke pasur parasysh momentin politik në Bullgari, gjegjësisht krizën politike dhe ndarjet e mëdha në arenën politike, mund të presim që partitë edhe një kohë të gjatë do të bëjnë pikë politike në këtë temë dhe se janë të mundshme bllokada edhe më tutje, më së shumti për pikë të brendshme politike, por edhe në përputhje me pocizionimin e gjatë strategjik të Bullgarisë kundër maqedonizmit dhe çështjes maqedonase.
Shefi i diplomacisë, Bujar Osmani në brifingun vjetor me gazetarët në fund të dhjetorit, në lidhje me mundësinë për bllokada të reja nga ana e Bullgarisë edhe nëse bëhet ndryshimi i Kushtetutës tha se në dokumentet të cilat i kanë nënshkruar dhe në kornizë nuk ka bazë për atë, por shtoi se jo vetëm Sofja, por edhe anëtaret e tjera mund të na bllokojnë, nëse duan, duke pasur parasysh atë që vendimet në BE merren me konsensus. Ai shtoi se pikërisht për këtë për momentin ndërtohet kjo sjellje me Bullgarinë, me qëllim që në të ardhmen të mos ekzistojë asnjë argument për bllokada të reja.
Për ndryshimet kushtetuese, Osmani shprehu bindje se vitin e ardhshëm do të miratohen, duke theksuar se nuk ka asgjë kontroverse në atë që bullgarët, malazezët dhe kroatët të përfshihen në Kushtetutë, ndërsa vërejtjet e disa subjekteve politike i vlerësoi si koreografi ditore – politike në përpjekje që të fitohet edhe ndonjë pikë politike plus. Osmani potencoi se që nga fillimi i janarit do të intensifikohen bisedimet për sigurimin e shumicës prej dy të tretave, që është e nevojshme që të votohet nevoja për hapjen e Kushtetutës.
